شانگهای سنگر شرق در برابر جنگ تجاری آمریکا

اجلاس سازمان همکاری شانگ‌های روز جمعه با حضور سران ۱۱ کشور در «بیشکک» پایتخت قرقیزستان آغاز به کار کرد. علاوه بر روسای جمهور چین و روسیه رئیس جمهور ایران نیز در این نشست شرکت کرده است. در شرایطی که جنگ تجاری چین و آمریکا ابعاد شدیدتری به خود گرفته و تنش‌ها در منطقه در سطح بالایی قرار دارد، چگونگی نقش آفرینی و میزان تاثیرگذاری این سازمان بر معادلات منطقه‌ای و جهانی پرسشی است که می‌توان آن را به بحث و بررسی گذاشت بویژه اینکه ایران در دوران تحریم‌ها توجه ویژه‌ای به این سازمان معطوف کرده است و بنابر اعلام موضوعات نشست بیشکک بررسی عضویت ایران یکی از مباحث اصلی خواهد بود.

سازمان شانگ‌های
سازمان همکاری شانگ‌های (SCO) در سال ۲۰۰۱ میلادی با عضویت شش کشور روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تاسیس شد. با عضویت پاکستان و هند در سال ۲۰۱۷ اکنون این سازمان ۸ عضو و چندین عضوناظر ازایران، مغولستان، افغانستان و بلاروس دارد. ایران از اولین کشور‌هایی ست که بعد از مغولستان به عضویت ناظر این سازمان در آمد و درخواست عضویت رسمی خود را به این سازمان ارائه داد. سازمان شانگ‌های یک چهارم کل خشکی‌های زمین و ۴۰ درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده به طوری که بزرگترین سازمان منطقه‌ای جهان محسوب می‌شود.

همکاری امنیتی در شانگ‌های
چین و روسیه دو قدرت منطقه‌ای و دو عضو دائم شورای امنیت هستند که ایالات متحده نزدیک شدن این دو کشور مهم را بزرگترین تهدید علیه خود میداند. سازمان شانگ‌های که ابتدا بر مبنای کاهش نظامیان در مناطق مرزی کشور‌های عضو شکل گرفت پس از گذشت ۲۰ سال از عمر خود باعث تقویت مشارکت چین و روسیه شده است به صورتی که دو کشور این روابط را مشارکت استراتژیک (strategic partnership) میدانند.
همکاری امنیتی چین و روسیه به عنوان دو ستون مهم شانگ‌های به همکاری امنیتی با دیگر اعضا تسری پیدا کرد. این مساله باعث «موازنه نرم» آمریکا شده است. بیانیه ۲۰۰۴ سازمان شانگ‌های مبنی بر خروج آمریکا ازآسیای مرکزی موید این مساله بود؛ در سال ۲۰۰۵ عملیات «مشترک المنافع» به عنوان بزرگترین عملیات نظامی مشترک بین اعضا» انجام شد، دراین سال بود که آمریکا ناچار شد پایگاه نظامی خان آباد ازبکستان را ترک کند. پس از آنکه ترامپ در سال ۲۰۱۷ چین و روسیه را دو تهدید راهبردی آمریکا معرفی نماید، روابط امنیتی چین و و روسیه گسترش بیشتری پیدا کرد به گونه‌ای که فقط در سال جاری چین بیش از ۱۳ میلیارد تجهیزات استراتژیک نظامی مثل سامانه موشکی اس ۴۰۰ و جنگنده‌های سوخو ۳۵ خریداری نمود. همچنین بزرگترین مانور نظامی چین و روسیه در ۳۷ سال اخیر به عنوان «مانور ولادی وستک ۲۰۱۸» شهریور سال گذشته انجام شد.
این الگو‌های امنیتی دو عضو مهم باعث شده تا همکاری منطقه‌ای در مبارزه با تروریسم خارج از تعریف آمریکا در میان اعضای شانگ‌های تقویت شودبه خصوص آنکه نگرانی چین، روسیه، هندو کشور‌های آسیای مرکزی در مورد افغانستان به دلیل قرابت جغرافیایی، متفاوت از نوع نگاه آمریکاست. تا سال ۲۰۱۸، ۱۳ آموزش نظامی دوجانبه و چندجانبه ضد تروریسم و ۱۵ تمرین و اقدامات مقابله‌ای بین اعضا انجام شده است.

نقش شانگ‌های در جنگ تجاری
رتبه اول تولید ومصرف انرژی در جهان بین کشور‌های عضو شانگ‌های جهان قرار دارد و یک سوم تولید ناخالص داخلی جهان را به خوداختصاص داده اند تا پایان سال ۲۰۱۱، ذخایر طلای و ارز شش کشور عضوشانگ‌های بیش از ۳.۶ (سه وش) تریلیون دلار بود و حجم تجارت آن‌ها دراین سال به نزدیک ۵ تریلیون دلار رسید که نسبت به سال قبل ۲۵.۱ درصد افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۶، سران کشور‌های عضو SCO لیستی از اقدامات برای ادامه توسعه فعالیت‌های اقتصادی را تصویب کردند که یک سند راهنما برای همکاری‌های اقتصادی شامل ۳۸ اقدام و پروژه برای همکاری در هفت حوزه از جمله تجارت و سرمایه گذاری، امور مالی، کشاورزی، علم، فن آوری و اطلاعات، حفاظت از محیط زیست و زیرساخت‌های حمل و نقل را در برمیگیرد. این افزایش فعالیت‌ها در زیر ساخت‌های اقتصادی باعث شد در آستانه جنگ تجاری، تجارت چین با اعضای دیگر در سال ۲۰۱۷ به رکورد ۲۱۷.۶ میلیارد دلار، رسید که نسبت به سال قبل ۱۹ درصد افزایش یافت.
پس از عصویت هند تجارت دوطرفه بین چین و هند نیز به ۸۴.۴ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با سال گذشته ۲۰.۳ درصد رشد داشته است. سرمایه گذاری واقعی چین در هند به مجموعی از ۸ میلیارد دلار رسیده است که چین را به بزرگترین شریک تجاری هند تبدیل می‌کند. اواخر سال ۲۰۱۷ آندره دنیسوف سفیر روسیه در چین اظهار نمود مبادلات تجاری چین و روسیه با افزایش ۲۷ درصدی در سال ۲۰۱۸ به ۹۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون رسیده و پیش بینی میشود در سال ۲۰۱۹ به ۲۰۰ میلیارد دلار برسد. با توجه به اینکه حجم مبادلات تجاری چین و آمریکا ۵۰۰ میلیارد دلار است و تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار آن مشمول تعرفه شده است عملا روابط تجاری دو طرف به ۳۰۰ میلیارد دلار کاهش می‌یابد، در مقابل با توجه به سهولت تجارت اعضای شانگ‌های و امکان تجارت زمینی و ریلی وافزایش حجم مبادلات تجاری چین به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار بااعضای شانگ‌های، حوزه جغرافیایی شانگ‌های در حال برابری با آمریکا درتجارت خارجی چین است.

ایران و شانگ‌های
مساله مواد مخدر و مقابله با سه شر تروریسم، تجزیه طلبی و افراطی گری از اهدا ف. اصلی شانگ‌های است، تجربه موفق ایران در این چهار مساله وقرارگرفتن بین کشور‌هایی عضو SCO و کشور‌هایی که گروه‌های تروریستی در آنجا رشد و نمویافته اند مثل افغانستان، عراق و سوریه، باعث می‌شود ایران یکی از مطلوب‌ترین گزینه‌ها برای اعضای شانگ‌های در مبارزه با تروریسم باشد. "ولادیمیر نوروف" دبیر کل شانگ‌های در یک کنفرانس خبری در پکن گفت: پاسخ مؤثر به چالش‌ها در زمینه ثبات و امنیت امکان پذیر است تا به طور مؤثری همکاری‌های اقتصادی و انسان دوستانه را در فضای سازمان همکاری شانگ‌های تنها از طریق تلاش‌های مشترک در سطح منطقه ارتقا بخشیم و ما رویکرد‌های بسیار مشابهی با ایران در بسیاری از زمینه‌ها داریم.
ایران ۱۰ درصد منابع نفتی و ۱۷ درصد منابع گازی جهان را در اختیار دارد و در بیضی ژئواکونومیکی قرار گرفته که با دوهزار خط ساحلی در جنوب، آسیای مرکزی را به خلیج فارس متصل میکند. اقدامات منفی ترامپ علیه اقتصاد‌های دیگر از جمله تضعیف اقتصاد متحدان خود افزایش یافته است، از طرف دیگر مخالفت ایران با نفوذ آمریکا در آسیای مرکزی در راستای سیاست اصلی سازمان شانگ‌های قرار دارد، بنابراین اهمیت حضور ایران در بعد امنیتی و اقتصادی در شرایط کنونی بیش از پیش افزایش یافته است. با توجه به همزمانی پنجمین نشست کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا «سیکا» در دوشنبه پایتخت تاجیکستان، نوزدهمین نشست سالانه شانگ‌های فرصتی برای تقویت نگاه به شرق ایران و خنثی سازی اقدامات آمریکا در انزوای بین المللی تهران است.